મધ્યપ્રદેશના અનુપપુર જિલ્લામાં સ્થિત અમરકંટક નર્મદા, સોન અને જોહિલા નદીઓનું ઉત્પત્તિસ્થળ છે અને હિન્દુઓ માટે એક પવિત્ર સ્થળ છે. મૈકાલ પર્વતોમાં સ્થિત અમરકંટક સમુદ્ર સપાટીથી 1065 મીટરની ઉચાઇએ છે, જ્યાં મધ્ય ભારતની વિંધ્ય અને સતપુડા ટેકરીઓ મર્જ થાય છે. અહીંથી નર્મદા નદી પશ્ચિમ તરફ વહે છે, જ્યારે સોન નદી પૂર્વ તરફ વહે છે. અહીંના સુંદર ઝરણાં, પવિત્ર તળાવો, ઉંચી ટેકરીઓ અને શાંત વાતાવરણ પ્રવાસીઓને આકર્ષિત કરે છે.
ધાર્મિક સ્વભાવ અને પ્રકૃતિને ચાહનારા લોકો માટે આ એક અદભૂત સ્થળ છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે ભગવાન શિવની પુત્રી નર્મદા જીવનની નદી તરીકે અહીં વહે છે. અહીં માતા નર્મદાને સમર્પિત ઘણા મંદિરો છે, જેને દુર્ગાની મૂર્તિ માનવામાં આવે છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે ભગવાન શિવ અને તેમની પુત્રી નર્મદા અહીં રહેતા હતા.
નર્મદા નદીનું ઉદ્દગ્મ સ્થળ નર્મદા કુંડની આસપાસ અસંખ્ય મંદિરો બાંધવામાં આવ્યા છે. આ મંદિરોમાં નર્મદા અને શિવ મંદિરો, કાર્તિકેય મંદિર, શ્રી રામ જાનકી મંદિર, અન્નપૂર્ણા મંદિર, ગુરુ ગોરખનાથ મંદિર, શ્રી સૂર્યનારાયણ મંદિર, વાંગેશ્વર મહાદેવ મંદિર, દુર્ગા મંદિર, શિવ પરિવાર, સિદ્ધેશ્વર મહાદેવ મંદિર, શ્રીરાધા કૃષ્ણ મંદિર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
આ અમરકંટકનું ગરમ ઝરણું છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે આ ધોધ ઔષધીય ગુણથી ભરેલો છે અને તેમાં સ્નાન કરવાથી ઘણી બીમારીઓમાં રાહત મળે છે. દુધાધાર ધોધ પણ ખૂબ જ લોકપ્રિય છે. ઉંચાઇથી પડતા આ વસંતનું પાણી દૂધ જેવું લાગે છે.
સોનમૂદા એ સોન નદીનો મૂળ છે. નર્મદાકુંડથી 1.5 કિલોમીટર દૂર મૈકલ પર્વતોના કાંઠે આવેલ સોનમુદાથી અમરકંટકની ખીણ અને જંગલથી ઢંકાયેલ પહાડો જોઈ શકાય છે. સોન નદી 100 ફૂટ ઉચી ટેકરી પરથી ધોધની જેમ અહીં પડે છે. 100 ફૂટની ઉંચાઇથી પડતો કપિલ ધારા ધોધ પણ ખૂબ સુંદર લાગે છે. કપિલ મુનિ અહીં રહેતા હોવાનું કહેવાય છે. કપિલેશ્વર મંદિર પણ અહીં બનાવવામાં આવ્યું છે અને આસપાસ અનેક ગુફાઓ છે.
માતા નર્મદાને સમર્પિત લીલાછમ બગીચા વિશે કહેવામાં આવે છે કે શિવની પુત્રી નર્મદા અહીં ફૂલો પસંદ કરતી હતી. તે બગીચો નર્મદાકુંડથી એક કિ.મી. કબીર પ્લેટફોર્મ કબીરવાડીઓ માટે ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે. કહેવામાં આવે છે કે સંત કબીર ઘણા વર્ષોથી આ મંચ પર ધ્યાન કરે છે. આ સ્થળો સિવાય સર્વોદય જૈન મંદિર, જાવાલેશ્વર મહાદેવ મંદિર, સનસેટ પોઇન્ટ જેવા ઘણા સ્થળો છે.
