તમે બાળકના જન્મ પછી ૬ મહિના સુધી માતાનુ દૂધ પીવડાવુ જોઈએ તમે આ વાક્ય ઘણી વાર સાંભળ્યુ હશે પરંતુ તમે જાણો છો કે શા માટે એવુ કહેવામા આવે છે? ૨૧ મી સદીમા સ્તનપાન નીચી સપાટીએ પહોંચી ગયુ છે. WHO અનુસાર મોટા ભાગના દેશોમા છ મહિનામા માત્ર સ્તનપાન કરાવવાનો દર ૫૦ ટકાથી નીચે છે જે વર્લ્ડ હેલ્થ એસેમ્બલીનુ ૨૦૨૫ લક્ષ્ય છે. આ સ્થિતિની ગંભીરતાનો અંદાજ એ છે કે આપણે હવે જાગૃતિ લાવવા માટે દર વર્ષે ૧ ઓગસ્ટથી ૮ ઓગસ્ટ દરમિયાન સ્તનપાન સપ્તાહની ઉજવણી કરવામા આવે છે. આ પુરાવા આધારિત સંશોધનથી ફરી એકવાર સ્તનપાનનુ મહત્વ બહાર આવ્યુ છે.
આઈવીએચ સિનિયર કેરના સિનિયર ન્યુટ્રિશન એડવાઇઝર મંજરી ચંદ્રે જણાવ્યુ હતુ કે ગર્ભધારણથી શરુ થઈને બીજા જન્મદિવસ સુધી પ્રથમ હજાર દિવસોમા પોષણ ની અપૂરતીથી દિર્ઘકાલીન અવસ્થામા પાયામા મુકવુ પડે છે. સ્તનપાન પ્રારંભિક પોષણનો આવશ્યક ભાગ છે કારણ કે માતાના દૂધ એ પોષક તત્વો અને બાયોએક્ટિવ બિલ્ડિંગ પરિબળોનુ બહુવિધ મિશ્રણ છે જે જીવનના પ્રારંભિક ૬ મહિનામા નવજાત માટે જરૂરી છે. જીવનની શરૂઆતમા પોષકની ઉણપથી લાંબા ગાળાની અસરો થઈ શકે છે જે ઘણી પેઢી સુધી ટકી શકે છે.
માતાનુ દૂધ મેંક્રોન્યુટ્રિએન્ટ્સ, સુક્ષ્મ પોષકતત્ત્વો, બાયોએક્ટિવ ઘટકો, વૃદ્ધિ પરિબળો અને રોગપ્રતિકારક શક્તિના ઘટકોનુ મિશ્રણ છે. આ મિશ્રણ એક જૈવિક પ્રવાહી છે જે આદર્શ શારીરિક અને માનસિક વિકાસમા મદદ કરે છે અને પછીના સમયમા શિશુને મેટાબોલીજ્મથી જોડાયેલી તકલીફ ખતમ થઈ જાય છે.
જે બાળકોને ફક્ત માતાના દૂધ પીવડાવામા આવતુ નથી તેમને ચેપનુ જોખમ વધી જાય છે અને તેમની આઈક્યુ ઓછી હોઇ શકે છે. તેમની શીખવાની ક્ષમતા ઓછી હોય છે અને શાળાના બીજા બાળકોની તુલનામા નબળા હોય છે. ડબ્લ્યુએચઓના આંકડા મુજબ દર વર્ષે ૨૦ મિલિયનથી વધુ શિશુઓનુ વજન જન્મ સમયે ૨.૫ કિલો કરતા ઓછુ હોય છે અને કમનસીબે તેમાંના ૯૬ ટકા વિકાસશીલ દેશોમા છે.
બાલ્યાવસ્થામા આ શિશુઓમા સામાન્ય વિકાસ ઘટાડો, ચેપી રોગ, ધીમી વૃદ્ધિ અને મૃત્યુનુ જોખમ વધારે રહેલ છે. જન્મના પહેલા ૨૪ કલાકમા આ શિશુઓમા સ્તનપાન કરવામા આવે તેવા બાળકોમા મૃત્યુ ઓછો જોવા મળે છે.
વરિષ્ઠ બાળ ચિકિત્સક અને ભારતીય સ્તનપાન પ્રોત્સાહન નેટવર્ક ઓંફ ઇન્ડિયા (બીપીએનઆઈ) ના કન્વીનરડો.અરુણ ગુપ્તાના જણાવ્યા અનુસાર સ્તનપાન બાળકને સ્વસ્થ, જીવતુ રહેવા અને વિકાસ માટે જરૂરી છે.
તેમ છતાં ભારતમા ૫ માંથી ૩ મહિલા જન્મના એક કલાકમા સ્તનપાન કરાવવામા અસમર્થ નીવડે છે. ફક્ત એક કે બે મહિલાઓ ફક્ત પ્રથમ છ મહિના સુધી બાળકને સ્તનપાન કરાવે છે. તેનુ કારણ છે કે મહિલાઓને ઘર, ઓંફિસ અને હોસ્પિટલોમાં સ્તનપાન કરાવવા માટે વિવિધ અવરોધોનો સતત સામનો કરવો પડે છે. સફળતા ફક્ત આ અવરોધોને દૂર કરવાથી મળે છે. અને આ કાર્ય સરકારી અને ખાનગી આરોગ્યસંભાળ પ્રદાતાઓ દ્વારા કરી શકાય છે.
