સનાતન ધર્મની પૌરાણિક કથાઓમાં યમરાજ અને નચિકેતાની કથા ખૂબ જ પ્રચલિત છે. આ કથામાં એક પિતાએ તેના પુત્રનું યમરાજાને દાન આપ્યું હતું અને નચિકેતા યમરાજાની શોધમાં નીકળ્યા હતા. આ પછી, જ્યારે તે યમરાજાને મળ્યો ત્યારે નચિકેતાના શબ્દોથી યમરાજ એટલા પ્રભાવિત થયા કે તેણે પોતે જ નચિકેતાને મોતના રહસ્યની સંપૂર્ણ વિગતો જણાવી.
તમે આ વાર્તા પણ સાંભળી હશે, પરંતુ શું તમે તે સ્થાન વિશે જાણો છો જેના વિશે એવું માનવામાં આવે છે કે યમરાજે નચિકેતા પહેલા મૃત્યુનું રહસ્ય જાહેર કર્યું હતું. પંડિત સુનિલ શર્માના કહેવા મુજબ, પુરાણકથા અનુસાર છોકરા નચિકેતાના મનમાં મૃત્યુ સાથે સંકળાયેલા આવા ઘણા પ્રશ્નો હતા, જેના જવાબ માટે તે પોતે યમરાજને મળવા ગયો હતો.
માન્યતા અનુસાર દેવભૂમિ ઉત્તરાચલની ઉત્તરકાશી નજીક નચિકેતા તાલ એ તે સ્થાન છે જ્યાં મૃત્યુના રહસ્યો ઉકેલાયા હતા. યમરાજ પોતે પૃથ્વી પર આવ્યા અને છોકરા નચિકેતાને મૃત્યુનું રહસ્ય કહ્યું હતું. અહીં તળાવની નજીક એક ગુફા છે, એવું માનવામાં આવે છે કે યમરાજ આ માર્ગ દ્વારા પૃથ્વી પર આવ્યા અને છોકરા નચિકેતાના પ્રશ્નોના જવાબો આપ્યા. શાસ્ત્રો અને પુરાણોમાં લખ્યું છે કે નચિકેતા પૃથ્વી પર એક માત્ર એવા વ્યક્તિ હતા જેમને મૃત્યુનાં રહસ્યો જાણવા મળ્યાં હતાં.
ઉત્તરકાશીના મુખ્ય મથકથી આશરે 27 કિ.મી.ના અંતરે ચૌરંગીખાલ નામનું સ્થાન છે, જ્યાંથી 3 કિ.મી. ચાલીને પાર કરીને ભક્તો નચિકેતા તાલે પહોંચે છે. નચિકેતા તાલની સુંદરતા અને આસપાસની હરિયાળી પ્રવાસીઓને આકર્ષિત કરે છે. આ તળાવ વિશે વિવિધ પ્રકારની વસ્તુઓ પ્રખ્યાત છે.
એવું કહેવામાં આવે છે કે આજે પણ દેવો આ તળાવમાં સ્નાન કરવા માટે આવે છે. રાત્રે પૂલમાંથી શંખ અને બેલના અવાજ પણ સંભળાય છે. તળાવની નજીકની ગુફા વિશે કહેવામાં આવે છે કે જે કોઈ આ ગુફાની અંદર જાય છે તે કદી પાછો આવતો નથી.
