નૈનીતાલ પર્વત પર દેવીઓની પૂજા કરવાની જૂની પરંપરા છે અને અહીંના લોકો પર સૌથી મોટો ધાર્મિક પ્રભાવ ભગવાન શિવ અને તેમના પત્ની પાર્વતીનો છે. નવરાત્રીમાં શક્તિના અનેક સ્વરૂપોની પૂજા કરવામાં આવે છે. નૈનિતાલના પથ્થરના દેવી મંદિરમાં ભગવતીના તમામ સ્વરૂપોની પૂજા કરવામાં આવે છે, પરંતુ લોકોની માતા પ્રત્યેની શ્રદ્ધા પણ અટૂટ છે. માનવામાં આવે છે કે, ભગવતીના તમામ સ્વરૂપો શીલા ઉપર કુદરતી રીતે ઉભરી આવ્યા છે. એવું પણ કહેવામાં આવે છે, કે મા ભગવતીના પગ નૈની તળાવમાં છે.
નવદુર્ગા તરીકે સ્થાપિત આ જગ્યાએ, મા ભગવતીના 9 સ્વરૂપોનો આકાર પથ્થર પર અવતરેલો છે. અહીં લાખો લોકો દૂર-દૂરથી પૂજા-અર્ચના કરવા આવે છે. નવરાત્રી દરમિયાન મંદિરમાં ભક્તોની શ્રદ્ધા તેમને આ સ્થળે વધારે લાવે છે.
દેશના વિવિધ ભાગોનાં લોકો પણ શીલા (પથ્થર) ના દેવીનાં આ સ્વરૂપો જોવા માટે આવે છે. ભક્તોનું માનવું છે કે માતા ભગવતી હંમેશા તેમની માંગણીઓ પૂર્ણ કરે છે.
આ મંદિર ક્યારે બનાવવામાં આવ્યું તેનો પુરાવો મેળવવો મુશ્કેલ છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે, નૈનીજિલના ઉત્પત્તિના સમયથી, શીલા (પથ્થર)ની દેવીનું મંદિર આ સ્થાન પર છે અને ત્યારથી જ ભગવતીના 9 અવતારોની પૂજા કરવામાં આવે છે.
એવું કહેવામાં આવે છે કે, દર 10 દિવસે માતાને શંખના શેલ દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવતા નહાવાના પાણીથી સ્થિરતા, સોજો અને સફેદ ડાઘ જેવા રોગોથી રાહત મળે છે.
એવું પણ માનવામાં આવે છે કે, ભગવતીના આ અવતારનો અડધો ભાગ ઉપર છે અને અડધો ભાગ તળાવમાં છે. આજ કારણ છે કે માતાને કપડા તરીકે સિંદૂર ચડાવવાની પરંપરા છે.
એવું કહેવામાં આવે છે કે, ભક્તિમાં જ શક્તિ છે અને આ મંદિરમાં ઉપર લોકોની શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસ અટૂટ છે.એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે, અહીં જે દર્શન કરવા આવે છે તેની બધી જ મનોકામના માતા પુરી કરે છે અને તેના બધા જ દુઃખોને માતા દૂર કરે છે. તેથી નવરાત્રી દરમિયાન આ મંદિરનું સૌંદર્ય અલગ જ હોય છે અને લોકો દૂર દૂરથી અહીં માતાના દર્શન કરવા માટે આવે છે.
