શાંતિનિકેતનનો ઇતિહાસ કવિગુરુ રવિન્દ્રનાથ ટાગોર સાથે સંકળાયેલ છે. કલા અને સાહિત્ય દરેક ખૂણામા ઝળકે છે. તો પછી ચાલો આના વિષે થોડુક જાણી લઈએ. શાંતિનિકેતનની સ્થાપના નોબેલ પારિતોષિકથી પ્રાપ્ત કવિ રવીન્દ્રનાથ ટાગોર દ્વારા કરવામા આવી હતી. શિક્ષણ ક્ષેત્રે તેમનુ કાર્ય પ્રશંસાનીય છે.જેમ કે તેમના દ્વારા સ્થપાયેલ શાંતિનિકેતનની વિશ્વ ભારતી યુનિવર્સિટી જે ઘણી રીતે અનન્ય છે. શાંતિનિકેતન કળા અને સાહિત્યપ્રેમીઓ માટે ધાર્મિક સ્થળથી કંઇ ઓછુ નથી. આ જ કારણ છે કે દેશ-વિદેશના લોકો અહી આર્ટ ક્ષેત્રે શિક્ષણ લેવા આવે છે. તે કલા પ્રેમીઓ માટે પ્રિય સ્થળ માનવામા આવે છે. તો ચાલો આજે આપણે રવિન્દ્રનાથ ટાગોર જેવા બૌદ્ધિક વિચારકો દ્વારા શણગારેલ આ સ્વપ્નના શહેર વિશે જાણીએ.
શાંતિનિકેતન તેના શાંત વાતાવરણ અને સાહિત્યિક પૃષ્ઠભૂમિ માટે વિશ્વભરમા પ્રખ્યાત છે. આ સ્થાન પશ્ચિમ બંગાળના બીરભૂમ જિલ્લામા કોલકાતાથી ૧૮૦ કિ.મી. ઉત્તરમા આવેલુ છે. શાંતિનિકેતન તેની વિશ્વ-ભારતી યુનિવર્સિટી માટે પ્રખ્યાત છે. પરંતુ આ સિવાય અહી કેટલીક ખાસ જગ્યાઓ જોવા માટે છે.
ટાગોર હાઉસ :- રવિન્દ્રનાથ ટાગોરે શાંતિનિકેતનમા સૌથી વધુ સમય વિતાવતા હતા તેને ટાગોર હાઉસ કહેવામા આવે છે. આ ઇમારત ટાગોરના પિતા દ્વારા બનાવવામા આવી હતી અને આ ઇમારતની બાંધકામ શૈલી બંગાળી પરંપરાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. વિશાળ ક્ષેત્રમા ફેલાયેલી આ ઇમારત દેખાવમા ખૂબ આકર્ષક છે. તેમા વિવિધ કલાકૃતિઓથી શણગારેલા ઘણા ઓરડાઓ છે. તમે અહી આવીને ટાગોરને વધુ સારી રીતે સમજી શકો છો.
કલા ભવન :- શાંતિનિકેતનની સૌથી વિશેષ ઇમારતમાંથી એક કલા ભવન છે. જે તેની સાંસ્કૃતિક વારસાનુ પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. અહી વિશ્વ ભારતી શિક્ષણ સંસ્થા છે જેની સ્થાપના ટાગોર દ્વારા કરવામા આવી હતી. કળા સાથે સંકળાયેલા વિદ્યાર્થીઓને અહી શિક્ષણ આપવામા આવે છે.
વિશ્વભારતી યુનિવર્સિટી :– આ યુનિવર્સિટીમા ભારતીય સંસ્કૃતિ અને પરંપરા મુજબ પુસ્તકો આખા વિશ્વમા વાંચવામા આવે છે. અહિયા એક ઝાડ નીચે જમીન ઉપર બેસીને વિદ્યાર્થીઓને ભણાવવાની પ્રથા છે. શાંતિનિકેતન કળા પ્રેમીઓને ખુબ પસંદ કરે છે કારણ કે આ સ્થાન સંગીત, નૃત્ય, નાટક જેવી સાંસ્કૃતિક કળાઓનુ કેન્દ્ર છે.
છાતીમતાલા :– છાતીમતાલા ની ગણતરી શાંતિનિકેતનના મુખ્ય સ્થળોમા થાય છે. આ સ્થાન ટાગોર દ્વારા કલા, ધ્યાન અને અન્ય પ્રવૃત્તિઓ માટે બનાવવામા આવ્યુ હતુ. આ આખો વિસ્તાર લીલોતરીથી ભરેલો છે અને અહી આવીને તમે શાંતિથી એકાંતમા થોડો સમય પસાર કરી શકો છો.
અમર કુટીર :– અમર કુટીર શાંતિનિકેતનમા જોવાલાયક સ્થળ છે. પરંપરાગત શૈલીમા બનાવેલા ઉત્પાદનો અહી વેચાય છે. અહી તમને કપડાથી બનેલા એસેસરીઝ, રંગબેરંગી હેન્ડલૂમ્સ મળશે. અહી એક સંગ્રહાલય પણ છે જ્યા કલાકૃતિઓ પ્રદર્શિત થાય છે.
રવીન્દ્ર ભારતી મ્યુઝિયમ :– આ સંગ્રહાલયમા રવીન્દ્રનાથ ટાગોર સાથે સંકળાયેલ આર્ટ કાર્યોનો મોટો સંગ્રહ છે. સાહિત્ય રચનાથી લઈને પાંડુલીપી અહી રાખવામા આવી છે. ટાગોરની રચનાઓ અને બંગાળી સંસ્કૃતિને સમજવા માટે તમારે અહી જવુ આવશ્યક છે.
