જ્ઞાનના દેવી માતા સરસ્વતીની પૂજા-અર્ચના અતૂટ શ્રદ્ધા સાથે કરવામાં આવે છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે માતા સરસ્વતીજીની આરાધના કરવાથી જ્ઞાન અને વિદ્યા પ્રાપ્ત થાય છે. દેવી સરસ્વતી પોતાના ભક્તોના જીવનનો અંધકાર દૂર કરીને તેમને પ્રકાશ એટલે કે જ્ઞાનની તરફ લઈ જાય છે.
આથી વ્યક્તિને સ્વયંના જીવનનો સાચો અર્થ સમજમાં આવે છે અને તે સમાજ કલ્યાણમાં જોડાય જાય છે. માતા સરસ્વતીને જ્ઞાનના દેવી કહેવામાં આવે છે. દેવી સરસ્વતીજીને વિદ્યા, સંગીત અને બુદ્ધિના દેવી પણ કહેવામાં આવે છે. કહેવામાં આવે છે કે માતા સરસ્વતીના આશીર્વાદથી સમગ્ર સંશયોનું નિવારણ થાય છે. સરસ્વતીજીની ઉપાસના કરવાથી તમામ સિદ્ધિઓની પ્રાપ્તિ થાય છે.
માતા સરસ્વતીને સંગીત શાસ્ત્રની અધિષ્ઠાત્રી દેવી કહેવામાં આવ્યાં છે. તાલ, સ્વર, લય, રાગ-રાગિની આદિના તેમની જ ભેટ માનવામાં આવે છે. એવામાં એ સમજી શકાય છે કે સરસ્વતીજીનું આ પૃથ્વીની સુંદરતામાં કેટલું મહત્વનું યોગદાન છે. શારદા એટલે કે માતા સરસ્વતીનું સ્મરણ કુલ સાત પ્રકારના સુરોથી કરવામાં આવે છે. આ જ કારણથી તેમને સ્વરાત્મિકા પણ કહેવામાં આવે છે.
પુરાણો અનુસાર, માતા સરસ્વતીથી સપ્તવિધ સ્વરોનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. તેમના કારણ જ તેમને સરસ્વતી કહેવામાં આવે છે. માતા સરસ્વતીજી વીણાવાદિની છે. તેમના વીણા વાદનથી સંગીતમય જીવન જીવવાની પ્રેરણા મળે છે.
વીણા વાદન કરતા સમય માનવ શરીર એકદમ સ્થિર થઈ જાય છે. આ દશામાં વ્યક્તિનું શરીર સમાધિ સમાન થઈ જાય છે. તેમને એક પ્રકારની સાધના કહેવામાં આવે છે.
કહેવામાં આવે છે કે વીણાથી નીકળનારી વાણી ધુન મનુષ્ય જીવનમાં મધુરતા ઉમેરે છે. દેવી ભાગવતમાં પણ સરસ્વતીજી વિશે વિસ્તારથી વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે.
તેમના અનુસાર, બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ ત્રણેય દેવતાા જ માતા સરસ્વતીજીને પૂજે છે. આ પ્રકારથી મનુષ્ય દ્વારા માતા સરસ્વતીને પૂજનનું શ્રેષ્ઠ નસીબ માનવામાં આવ્યું છે.
